Rynek to pojęcie, które z pewnością jest Ci znane z życia codziennego. Mówi się o rynku jako centralnym miejscu danej miejscowości lub miasta (np. Rynek Główny w Krakowie) czy też placu targowym.
Przedsiębiorcy prowadzący własną działalność gospodarczą używają czasem określenia mój rynek. Jak zatem rozumieć to pojęcie pod względem ekonomicznym?
Rynek, czyli…?
Zdaniem ekonomistów rynek to zespół warunków prowadzących do spotkania sprzedającego i kupującego w procesie wymiany dóbr i usług. Głównymi aktorami rynku, nazywanymi podmiotami wymiany, są więc
producenci – sprzedawcy oferujący określone dobra lub usługi – oraz konsumenci – nabywcy pragnący je kupić. Sprzedawcy i nabywcy spotykają się, uzgadniają cenę satysfakcjonującą obie strony, a następnie dokonują transakcji
kupna-sprzedaży.
Osoba, która zdecyduje się na podjęcie działalności gospodarczej i rozpocznie np. produkcję toreb z filcu, staje się producentem dostarczającym na rynek produkty. Część wyprodukowanych toreb może sprzedać
bezpośrednio, kontaktując się z konsumentem np. przez internet. Pozostałą partię sprzeda za pośrednictwem sklepów zajmujących się zbytem tego typu produktów. W obu tych przypadkach osoba ta dostarcza produkty na rynek i będzie
kontynuować działalność jedynie w sytuacji, gdy konsumenci będą zainteresowani nabywaniem wyprodukowanych toreb po określonej cenie. Zarobione pieniądze może wydać na zakup potrzebnych produktów.
Producent postrzega rynek jako grupę osób, które chcą nabyć oferowane przez niego dobra. Jeśli natomiast będzie chciał zakupić jakiś towar, rynek będą stanowić dla niego wszystkie podmioty oferujące dobra
lub usługi, które chce on nabyć.
Funkcje rynku
Rynek pełni 4 podstawowe funkcje:
- funkcję informacyjną,
- funkcję równowagi,
- funkcję akceptacji towarów i usług,
- funkcję alokacyjną.
Funkcja informacyjna polega na tym, że rynek stanowi źródło informacji zarówno dla kupujących, jak i dla sprzedających. Kupującym rynek dostarcza danych o ilości i cenach dóbr na nim dostępnych, a
sprzedającym – o popycie na oferowane dobra lub usługi.
Funkcja równowagi polega na równoważeniu poziomu i struktury poszczególnych elementów rynku (popytu [Popyt to relacja między ceną dobra a jego ilością, którą konsumenci są skłonni i są w stanie nabyć
w określonym czasie.], podaży [Podaż to relacja między ceną dobra a jego ilością oferowaną na rynku przez producentów.] i ceny) przez informowanie kupujących i sprzedających o parametrach popytu i podaży oraz poziomie cen.
Zgodnie z funkcją akceptacji towarów i usług rynek przyczynia się do ewaluacji (określenia wartości) wytworzonych produktów i świadczonych usług. W sytuacji, gdy produkt lub usługa nie zostaną
zaakceptowane przez konsumentów, konieczne jest ich wycofanie z rynku.
Funkcja alokacyjna polega na tym, że na rynku ma miejsce proces alokacji, czyli podziału zasobów (pracy, ziemi, kapitału) pomiędzy te zastosowania, które są najbardziej efektywne i przynoszą
największy zysk.
Klasyfikacja rynków
W gospodarce wyróżnia się wiele rodzajów rynków, uporządkowanych w większe grupy zgodnie z przyjętymi kryteriami klasyfikacji.
|
Lp. |
Kryterium klasyfikacji |
Rodzaje rynków |
|---|---|---|
|
1. |
Zasięg terytorialny |
1. rynek lokalny (np. krakowski), 2. rynek regionalny (np. śląski, wielkopolski), 3. rynek krajowy (cały obszar kraju), 4. rynek międzynarodowy (grupa krajów, np. UE), 5. rynek światowy (wszystkie kraje świata). |
|
2. |
Przedmiot obrotu |
1. rynek finansowy: a) rynek pieniężny, b) rynek walutowy, c) rynek kapitałowy; 2. rynek dóbr i usług konsumpcyjnych: a) rynek artykułów żywnościowych, b) rynek artykułów gospodarstwa domowego, c) rynek usług lekarskich, d) rynek usług adwokackich; 3. rynek czynników wytwórczych: a) praca, b) ziemia, c) kapitał, d) przedsiębiorczość. |
|
3. |
Ujęcie branżowe |
1. rynek mięsny, 2. rynek cukru, 3. rynek zbożowy, 4. rynek węglowy, 5. rynek samochodowy. |
|
4. |
Legalność |
1. rynek legalny, 2. rynek nielegalny. |
|
5. |
Liczba podmiotów |
1. rynek wolnokonkurencyjny (konkurencja doskonała), 2. rynek oligopolistyczny, 3. rynek monopolistyczny. |
Tabela 2.1. Klasyfikacja rynków zależnie od przyjętego kryterium klasyfikacji.
Jak wynika z tabeli 2.1., ze względu na liczbę podmiotów wyróżnia się rynek wolnokonkurencyjny, rynek oligopolistyczny i rynek monopolistyczny. Rynek wolnokonkurencyjny to rynek, na którym występuje bardzo dużo kupujących i
sprzedających. Żaden z nich indywidualnie nie ma jednak wpływu na poziom cen. Ceny kształtuje rynek w wyniku wzajemnego oddziaływania popytu i podaży.
Z rynkiem oligopolistycznym mamy do czynienia wtedy, gdy na rynku występuje kilku sprzedających i wielu kupujących.
Rynek monopolistyczny charakteryzuje się tym, że po stronie podaży występuje jeden sprzedający, a po stronie popytu – wielu kupujących.
Ruch okrężny w gospodarce
Omawiając procesy zachodzące na rynku, często używa się takich pojęć, jak gospodarstwo domowe, przedsiębiorstwo oraz państwo. Możemy je określić wspólnym mianem podmiotów gospodarki
rynkowej. Zarówno Ty, jak i Twoja najbliższa rodzina, mieszkając wspólnie oraz podejmując wspólne decyzje w zakresie pozyskiwania oraz wydatkowania zasobów finansowych, tworzycie gospodarstwo domowe [Gospodarstwo
domowe jest to jeden z podmiotów gospodarki rynkowej. Tworzy go jedna lub kilka osób, które wspólnie mieszkają i podejmują wspólne decyzje dotyczące sposobu pozyskiwania dochodów i ich wydawania.]. Wasze gospodarstwo
domowe, podobnie jak szereg innych funkcjonujących w gospodarce, stale wchodzi w różnego typu interakcje zarówno z przedsiębiorstwami, jak i z państwem.
Przepływy zasobów rzeczowych oraz finansowych między gospodarstwami domowymi a przedsiębiorstwami można przedstawić w uproszczony sposób za pomocą schematu ruchu okrężnego.
Rycina 2.2. Ruch okrężny pomiędzy gospodarstwami domowymi a przedsiębiorstwami.
[Źródło: D. Begg, F. Stanley, D. Rudiger, Ekonomia, PWE, Warszawa 1995, s. 20.]
Rozszerzenie schematu ruchu okrężnego między przedsiębiorstwami a gospodarstwami o państwo pozwala przedstawić pełny obraz transakcji realizowanych między gospodarstwami domowymi, przedsiębiorstwami a państwem.
Rycina 2.3. Ruch okrężny w gospodarce.
[Źródło: Opracowanie własne na podstawie D. Begg, F. Stanley, D. Rudiger, Ekonomia, PWE, Warszawa 1995, s. 32.]
|
|
Ciekawostka z Polski |
|
Przedsiębiorcy mogą zawierać porozumienia cenowe, które powodują ograniczenie konkurencyjności na rynku. Wypaczają one naturalne kształtowanie się cen rynkowych na podstawie cen ustalonych przez konkurencyjne przedsiębiorstwa, działające na tym samym rynku. W związku z tym istnieje szereg regulacji prawnych, których celem jest eliminowanie tego typu nadużyć. [http://www.prawo.egospodarka.pl/79364,Zmowy-cenowe-miedzy-przedsiebiorcami,1,82,1.html http://www.firma.egospodarka.pl/89633,Zmowy-cenowe-2012,1,11,1.html] |
|
|
Ciekawostka z Polski i ze świata |
|
Badania „Polki same o sobie” przeprowadzone w Polsce na reprezentatywnej próbie osób w wieku 18–70 lat wykazały, że 88% wszystkich decyzji zakupowych w Polsce dotyczących produktów codziennego użytku podejmują kobiety (w 88% są to decyzje dotyczące zakupów spożywczych dla swojego domu, w 87% decyzje dotyczące wyboru kosmetyków i chemii gospodarczej dla swojej rodziny). Kobiety odpowiadają także za 76% wszystkich dokonywanych przez rodzinę decyzji zakupowych. Decyzje te poza wyborem produktów codziennego użytku dotyczą również m.in. wyboru sprzętu RTV i AGD czy usług bankowych i ubezpieczeniowych. Badania pokazały także, że niespodziewanie otrzymane 10 tys. zł kobiety najchętniej przeznaczyłby na wakacje (54%) oraz remont mieszkania lub domu (31%). Możliwość zakupowa kobiet na świecie szacowana jest obecnie na ponad 13 mld dolarów. Prawdopodobnie w 2017 r. kwota ta wynosić będzie 18 mld dolarów. Niestety, brak jest szczegółowych danych na ten temat dla rynku polskiego. |
|
|
Warto kliknąć i wiedzieć więcej |
|
[Struktury rynkowe; http://portalwiedzy.onet.pl/42963,,,,struktury_rynkowe,haslo.html] |
Ćwiczenia
1. Zastanów się, czy rynek to proces, którego efektem jest uzgodnienie asortymentu produkcyjnego, czy proces, w którym dochodzi do konfrontacji oferowanej ilości dobra oraz wielkości zapotrzebowania na nie i ustalenie ceny równowagi. Uzasadnij swoją odpowiedź.
2. Na podstawie dostępnych źródeł informacji wymień czynniki wytwórcze oraz wyjaśnij, kto jest ich właścicielem.
