Każdy obywatel, który uzyskuje dochody, bez względu na wiek i wykonywany zawód jest zobowiązany podzielić się nimi z państwem. Tę część dochodu, którą oddajemy, stanowi podatek dochodowy od osób fizycznych. Jest on często określany nazwą PIT, pochodzącą od angielskich słów Personal Income Tax. Czy wiesz, jak rozliczyć ten podatek? Kim jest osoba fizyczna i czym się różni podmiot opodatkowania od przedmiotu opodatkowania?

Podmiot opodatkowania

Zgodnie z Ustawą z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych podmiotem opodatkowania jest każda osoba mająca miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, z czego wynika, że osoba ta ma obowiązek rozliczania się w Polsce z podatku dochodowego od osób fizycznych. Za osobę fizyczną uważa się osobę, która:

1. posiada na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodek interesów życiowych) lub
2. przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej dłużej niż 183 dni (pół roku) w roku podatkowym.

Jeżeli osoba fizyczna nie ma na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej miejsca zamieszkania, podlega obowiązkowi podatkowemu tylko od dochodów (przychodów) osiąganych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. W tym wypadku występuje więc tzw. ograniczony obowiązek podatkowy.

Zwykle podatnicy rozliczają się indywidualnie z podatku dochodowego, lecz pod pewnymi warunkami istnieje też możliwość wspólnego rozliczenia się małżonków oraz osób samotnie wychowujących dzieci, co wiąże się z określonymi ulgami i udogodnieniami.

W 2011 r. podatek PIT stanowił 13,7% dochodów w budżecie Polski, zatem nie jest najważniejszym źródłem dochodów dla państwa.

Przedmiot opodatkowania

Jak wspomniano, PIT jest podatkiem dochodowym, zatem przedmiotem opodatkowania są dochody osób fizycznych. Wartość dochodów uzyskujemy, obliczając różnicę między przychodami a kosztami uzyskania przychodu (wydatki poniesione w związku z uzyskiwaniem przychodu, np. koszt dojazdu do pracy potwierdzony fakturą).

Podatkiem PIT są objęte przychody osiągane na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przede wszystkim z:

• wynagrodzeń i innych przychodów ze stosunku służbowego, stosunku pracy, spółdzielczego stosunku pracy oraz pracy nakładczej,
• emerytur lub rent krajowych (w tym rent strukturalnych, rent socjalnych),
• pozarolniczej działalności gospodarczej,
• niektórych działów specjalnej produkcji rolnej,
• zasiłków pieniężnych z ubezpieczenia społecznego,
• działalności wykonywanej osobiście (m.in. z umowy-zlecenia, kontraktów menedżerskich, zasiadania w radach nadzorczych, pełnienia obowiązków społecznych, działalności sportowej),
• praw autorskich i innych praw majątkowych,
• najmu, dzierżawy.

Podatkowi PIT nie podlegają przychody osób fizycznych uzyskane:

• ze spadków i darowizn,
• z działalności gospodarczej opodatkowanej kartą podatkową, ryczałtem ewidencjonowanym, 19-procentowym podatkiem liniowym,
• ze sprzedaży nieruchomości,
• z odsetek od prywatnie udzielanych pożyczek,
• z dochodów z odsetek na kontach osobistych.

Kwota wolna od podatku, ulgi i zwolnienia

Przy obliczeniach wartości podatku PIT istnieje możliwość uwzględnienia kwoty wolnej od podatku, różnego typu ulg oraz zwolnień.

Kwotą wolną od podatku nazywamy przychód, który nie wiąże się z obowiązkiem zapłacenia za niego podatku (a nawet zwrotem podatku, jeśli np. została pobrana zaliczka na jego poczet przez płatnika, czyli pracodawcę). W 2012 r. wynosiła ona 3091 zł. Osobom, które łącznie w tymże roku otrzymały wynagrodzenie wynoszące 3091 zł i pobrano im zaliczkę na poczet przyszłego podatku, zostanie ona zwrócona.

Ulgi podatkowe mogą obejmować m.in.: składki na ubezpieczenia ZUS potrącane z wynagrodzenia, wydatki na darowizny różnego typu, np. na kościół (kult religijny), pożytek publiczny, cele charytatywne, a także wydatki związane z użytkowaniem internetu. Natomiast od obliczonego podatku możemy także odliczyć: składki zdrowotne potrącane z wynagrodzenia, ulgę prorodzinną czy podatek zapłacony za granicą (ulga abolicyjna).

Zwolnienia od opłacania podatku PIT, chociaż ma on charakter powszechny, dotyczą ponad 100 rodzajów przychodów. Mogą mieć one m.in. charakter:

• socjalny (np. zasiłki pielęgnacyjne i rodzinne),
• odszkodowawczy (np. kwoty uzyskane z tytułu ubezpieczeń majątkowych i osobowych),
• związany z niektórymi czynnościami wykonywanymi przez pracownika poza miejscem pracy (np. koszty delegacji),
• naukowy (np. stypendia i niektóre nagrody),
• odpraw pośmiertnych i zasiłków pogrzebowych.

Skala podatkowa a stawka podatkowa

Wysokość podatku dochodowego jest obliczana przez zastosowanie właściwych stawek podatku, które obowiązują w danym roku. Należy przy tym pamiętać, że stawka podatkowa stanowi współczynnik określający wysokość podatku w stosunku do podstawy opodatkowania (czyli kwoty bazowej). Natomiast zespół stawek i podstaw podatkowych składa się na skalę podatkową. Najczęściej występującymi skalami są skala progresywna (w której wysokość stawek podatku zmienia się wraz ze wzrostem wartości podstawy opodatkowania) i liniowa (w której występuje jedna stawka bez względu na wartość podstawy).

W Polsce przy obliczaniu podatku dochodowego osób fizycznych obowiązuje skala podatkowa progresywna. Od 2010 r. stawki wynoszą:

Deklaracja PIT

Aby rozliczyć się z podatku PIT, osoby fizyczne muszą wypełnić określone formularze – deklaracje. Wybór formularza zależy od źródła osiągniętych przychodów oraz metody rozliczeń (samodzielnie, z dzieckiem, z małżonkiem), a można go otrzymać w urzędzie skarbowym lub pobrać ze strony WWW Ministerstwa Finansów (Uwaga! Formularze dostępne na innych stronach internetowych nie zawsze są aktualne).

Podstawowymi formularzami są:

• PIT-28, za pomocą którego rozliczają się podatnicy prowadzący działalność gospodarczą opodatkowaną ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych, przy czym:
  • PIT-28a należy dołączyć do formularza PIT-28 w wypadku najmu, podnajmu, dzierżawy, poddzierżawy oraz innych umów o podobnym charakterze,
  • PIT-28b należy dołączyć do formularza PIT-28 przy przychodach osiąganych ze spółek osób fizycznych;
• PIT-36 przeznaczony dla podatników, którzy m.in.: prowadzili pozarolniczą działalność gospodarczą, uzyskali przychody z najmu, podnajmu, dzierżawy, poddzierżawy lub z innych umów o podobnym charakterze, ze źródeł przychodów położonych za granicą, zobowiązani są doliczyć do swoich dochodów dochody małoletnich dzieci (np. rentę rodzinną);
• PIT-37, za pomocą którego rozliczają się pracownicy nieprowadzący działalności gospodarczej i osiągający przychody m.in. z: umowy o pracę, emerytur lub rent krajowych (w tym rent strukturalnych, rent socjalnych), świadczeń przedemerytalnych, zasiłków przedemerytalnych, zasiłków pieniężnych z ubezpieczenia społecznego, stypendiów, przychodów z działalności wykonywanej osobiście (m.in. z umowy zlecenia, kontraktów menedżerskich, zasiadania w radach nadzorczych, pełnienia obowiązków społecznych, działalności sportowej), przychodów z praw autorskich i innych praw majątkowych;
• PIT-38 przeznaczony dla podatników, którzy w roku podatkowym uzyskali przychody z tytułu odpłatnego zbycia m.in.: papierów wartościowych, udziałów w spółkach mających osobowość prawną oraz objęcia udziałów (akcji) w spółkach mających osobowość prawną albo wkładów w spółdzielniach;
• PIT-39 przeznaczony dla podatników, którzy uzyskali przychód ze zbycia nieruchomości nabytych lub wybudowanych w roku 2009, 2010, 2011 i 2012.

Załącznikiem do formularzy PIT-36, PIT-37, PIT-28 jest PIT/O, składany wtedy, gdy podatnik korzysta z przysługujących mu odliczeń i ulg podatkowych.

Najczęściej używanym formularzem jest PIT-37. Jednak gdy podatnik uzyska przychody z kilku różnych źródeł, niekiedy musi swoje roczne rozliczenie przedstawić na kilku formularzach.

Osobiście, pocztą czy przez internet?

Formularze zeznania podatkowego za rok poprzedni należy składać do 30 kwietnia danego roku, czyli np. za dochody osiągnięte w 2012 r. należy złożyć zeznanie do 30 kwietnia 2013 r. Jednak warto zachować wszystkie dokumenty jeszcze przez 5 lat, gdyż w tym czasie urząd skarbowy ma prawo sprawdzić, czy prawidłowo wypełniliśmy formularz.

Zeznanie można złożyć osobiście w urzędzie skarbowym, któremu podlegamy, można je też przesłać pocztą lub przez internet. Aby rozliczyć się przez internet, do czego obecnie szczególnie się zachęca, podatnik powinien zainstalować właściwe oprogramowanie. Ze strony www.e‑deklaracje.gov.pl można bezpłatnie pobrać niezbędne pliki i aktualne wtyczki (plug-in), a następnie zainstalować je na swoim komputerze. Dzięki temu możliwe jest wypełnienie formularzy w komputerze i wysłanie ich przez internet.

Ciekawostka z Unii Europejskiej

W poszczególnych krajach Unii Europejskiej kwota wolna od podatku jest bardzo zróżnicowana. Średnio w 2006 roku wynosiła ona 6367 euro. Najwyższe wartości występują w krajach skandynawskich, tj. Szwecji (32 850 euro) i Finlandii (12 000 euro). Wysokie są także w Austrii i na Cyprze (10 000 euro), w Luksemburgu (9 750 euro) czy w Niemczech (7 604 euro). Najniższe kwoty występują na Węgrzech (442 euro), w Polsce (698 euro), Litwie (1 000 euro) i Czechach (1 265 euro). [Źródło: K. Wach, Systemy podatkowe krajów Unii Europejskiej, Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2006.]

Warto kliknąć i wiedzieć więcej

[Artykuł na temat wprowadzenia liniowej skali podatkowej od dochodów osób fizycznych; http://www.google.pl/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&frm=1&source= web&cd=9&ved=0CHIQFjAI&url=http%3A%2F%2Fwww.tiger.edu.pl %2Faktualnosci%2Fmat %2F2007%2F01%2FKuzinska_podatki_200 6.doc&ei=jH7mUa3LEO6u4QTV0YG4Bg&usg=AFQjCNE975lPwH-lJMtLPNxarIRGW2o1DQ&sig2=-j_yZ9MuqzD4C5fHEP8HaA&bvm=bv.49405654,d.bGE] [Strona, z której można pobrać oprogramowanie do elektronicznego rozliczenia podatku; www.e-deklaracje.gov.pl]

	W zgodzie z prawem
	[Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 roku Kodeks cywilny (DzU nr 16, poz. 93, z późn. zm.); http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet? id=WDU19640160093] [Ustawa z 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych (DzU 1991 nr 80, poz. 350); http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet? id=WDU19910800350]

Ćwiczenia

1.      Zapoznaj się z artykułem na temat wprowadzenia liniowej skali podatkowej od dochodów osób fizycznych i wypisz w punktach argumenty za i przeciw takiemu rozwiązaniu. Zajmij stanowisko w tej sprawie: podaj swoje argumenty.

2.      Dowiedz się, z jakiego formularza korzystają w zeznaniach rocznych Twoi rodzice lub opiekunowie oraz czy korzystają oni z jakiś ulg lub zwolnień.