4.14. Warto sobie przypomnieć! | Przedsiębiorczość w praktyce

Nadwyżka podaży nad popytem na rynku pracy prowadzi do zjawiska bezrobocia.
Na podaż na rynku pracy wpływają: system kształcenia dzieci i młodzieży, liczba osób wyjeżdżających za granicę (migracje zewnętrzne), wysokość proponowanego wynagrodzenia, nastawienie poszukujących pracy do zmiany
miejsca pracy.
Na poziom popytu na rynku pracy wpływają: stan gospodarki danego kraju oraz częstotliwość i kierunek podejmowanych zmian, zróżnicowanie pracowników, wydajność pracy, wysokość proponowanych pensji.
Przyczyny nierównowagi na rynku pracy to: stan gospodarki w danym kraju czy regionie, sezonowość ofert pracy, różnice strukturalne, zwolnienia grupowe.
Miernikiem określającym wielkość bezrobocia jest stopa bezrobocia, czyli udział bezrobotnych w ogólnej liczbie osób aktywnych zawodowo.
Ze względu na przyczynę wyróżnia się następujące rodzaje bezrobocia: bezrobocie przymusowe, dobrowolne, sezonowe, strukturalne, frykcyjne, technologiczne, koniunkturalne (cykliczne). Ponadto bezrobocie może być: utajone
(ukryte), jawne, chroniczne.
Skutki bezrobocia mogą być: negatywne (ekonomiczne i społeczne) i pozytywne (wzrost poszanowania dla posiadanej pracy, wzrost wydajności pracy i częstotliwości zakładania firm przez bezrobotnych).
Wyróżnia się 2 kategorie metod walki z bezrobociem: metody aktywne metody (przez instrumenty wspierające tworzenie nowych miejsc pracy, np. pomoc finansowa w zakładaniu działalności gospodarczej) i metody pasywne
(niwelowanie skutków bezrobocia, np. przez organizowanie szkoleń dla bezrobotnych).
Ludność czynna zawodowa (aktywna zawodowo) to osoby, które wykonują pracę zarobkową lub chwilowo jej nie wykonują (są bezrobotne), ale są zarejestrowane jako poszukujące pracy i aktywnie jej poszukują. Ludność bierna
zawodowa (nieaktywna zawodowo) to osoby niepracujące i nieposzukujące pracy, które utrzymują się z niezarobkowych źródeł (np. stypendia, renty, emerytury), bądź osoby utrzymywane, które nie mają własnego źródła dochodu.
Osoby zaliczane do aktywnych zawodowo nazywane są także siłą roboczą.
Ze względu na zdolność do pracy wyróżnia się 3 grupy wiekowe: osoby w wieku przeprodukcyjnym (0–17 lat), osoby w wieku produkcyjnym (kobiety w wieku 18–60 lat, mężczyźni w wieku 18–65 lat), osoby w wieku poprodukcyjnym
(kobiety powyżej 60. roku życia, mężczyźni powyżej 65. roku życia).
Motywy podejmowania pracy to: motywy materialne i motywy niematerialne.
Aktywność zawodowa to dążenie do uczestnictwa w rynku pracy w sposób bezpośredni i aktywny jako pracownik lub pracodawca.
Współczynnik aktywności zawodowej oblicza się, dzieląc liczbę osób aktywnych zawodowo (pracujących i bezrobotnych) w danym wieku przez liczbę ogółu ludności w tym wieku. Jego wartość jest zawsze mniejsza niż 100%. Im wyższa
wartość współczynnika, tym większa część ludności w wieku produkcyjnym chce pracować.
Pojęcie kompetencje obejmuje: wiedzę, którą opanowaliśmy z danego zakresu, wykształcone umiejętności i postawy. Niekiedy do kompetencji zalicza się też cechy osobowości. Kompetencje nie są cechami stałymi, zmieniają się
wraz ze zdobywanym doświadczeniem oraz rozwojem zawodowym i życiowym człowieka.
Kwalifikacje są utożsamiane z wykształceniem, zawodowym stażem pracy oraz umiejętnościami pracownika.
Wyróżnia się 8 kategorii kompetencji. Są one związane z: uzdolnieniami, umiejętnościami i zdolnościami, wiedzą, stylami działania, osobowością (kompetencje społeczne), zasadami i wartościami, zainteresowaniami oraz
kompetencjami fizycznymi.
Inny podział kompetencji uwzględnia: kompetencje osobiste, kompetencje społeczne, kompetencje menedżerskie, kompetencje specjalistyczno-techniczne.
Kompetencje kluczowe to kompetencje, których wszystkie osoby potrzebują do samorealizacji i rozwoju osobistego, bycia aktywnym obywatelem, integracji społecznej i znalezienia zatrudnienia. Ustanowiono 8 kompetencji
kluczowych: porozumiewanie się w języku ojczystym, porozumiewanie się w językach obcych, kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo-techniczne, kompetencje informatyczne, umiejętność uczenia się, kompetencje społeczne

i obywatelskie, inicjatywność i przedsiębiorczość, świadomość i ekspresja kulturalna.
Metody szukania pracy: przez ogłoszenia w internecie i prasie, bezpośredni kontakt z pracodawcą, znajomych i rodzinę oraz urzędy i pośrednictwa pracy.
Umowa o pracę jest konstruowana na podstawie przepisów Kodeksu pracy. Umowę o pracę można zawrzeć na czas nieokreślony, na okres próbny (do 3 miesięcy), na czas określony, na czas wykonania danej pracy oraz na
zastępstwo.
Umowa-zlecenie jest zawierana na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego między pracodawcą a pracownikiem na wykonanie konkretnej pracy, zazwyczaj za określonym wynagrodzeniem. Pracownik (zleceniobiorca) bierze
odpowiedzialność za staranne wykonanie zlecenia (nie konkretny efekt). Umowa ta nie daje pracownikowi przywilejów, np. płatnego urlopu.
Umowa o dzieło jest zawierana na podstawie przepisów Kodeksu cywilenego na wykonanie określonego dzieła, czyli rezultatu pracy pracownika (wykonawcy) dzieła. Nie daje ona przywilejów pracowniczych.
Skrót PIP pochodzi od nazwy Państwowa Inspekcja Pracy.
Do dokumentów aplikacyjnych należą: CV, list motywacyjny, a niekiedy także CV Europass.
Curriculum vitae (życiorys zawodowy, w skrócie CV) to dokument obejmujący następujące części: nagłówek, dane osobowe, wykształcenie, doświadczenie zawodowe, dodatkowe kwalifikacje, umiejętności i zainteresowania, a na
końcu formuła o zgodzie na przetwarzanie danych. Informacje zawarte w każdym z elementów powinny być uporządkowane.
List motywacyjny jest to dokument uzupełniający treści zawarte w CV. Wykazuje on, dlaczego pracodawca powinien zatrudnić daną osobę.
CV Europass to dokument umożliwiający przedstawienie swoich umiejętności i kwalifikacji w jasny i efektywny sposób. Jest on ujednolicony dla obywateli i pracodawców krajów Unii Europejskiej. Stosuje się go przy poszukiwaniu
pracy w krajach Unii Europejskiej lub w staraniach o uczestniczenie w projektach finansowanych z funduszy UE.
Rozmowa kwalifikacyjna (interview) to bezpośrednia rozmową rekrutowanego z osobą rekrutującą.
Etapy procesu rekrutacji z punktu widzenia firmy: przygotowanie oferty pracy, wybór metody rekrutacji, wybór właściwej osoby.
Etapy przygotowania się osoby poszukującej pracy do rozmowy kwalifikacyjnej: analiza informacji na temat pracodawcy, analiza informacji dotyczących stanowiska, na które aplikuje, przypomnienie sobie własnej aplikacji
przesłanej do pracodawcy, przygotowanie właściwego stroju.
Wynagrodzenie to świadczenie podmiotu zatrudniającego dokonywane co pewien czas (okresowo) na rzecz pracownika tytułem odpłatności za świadczoną pracę. Wynagrodzenie jest nazywane także płacą.
Płaca minimalna to najniższa kwota, jaką musi otrzymać pracownik zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy. Dla pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy minimalne wynagrodzenie wyznacza się
proporcjonalnie do liczby godzin pracy przypadających do przepracowania przez pracownika w miesiącu.
Płaca brutto to wynagrodzenie określane łącznie z różnego typu składkami i zaliczkami na poczet podatku, które są potrącane z pensji przez pracodawcę. Wartość płacy brutto zazwyczaj określa się w umowie o pracę.
Płaca netto to wynagrodzenie, które pozostaje po potrąceniu wszystkich składek i podatku, czyli realna kwota wynagrodzenia.
Typy systemów płac: czasowy, prowizyjny, ryczałtowy, premiowy, czasowo-premiowy, czasowo-prowizyjny.
Z płacy brutto potrącane są: składki na ZUS (emerytalne, rentowe i chorobowe), składka na ubezpieczenie zdrowotne (NFZ), zaliczka na podatek dochodowy.
Podatek dochodowy od osób fizycznych często jest określany jako PIT od angielskich słów Personal Income Tax.
Wartość dochodów uzyskujemy, obliczając różnicę między przychodami a kosztami uzyskania przychodów.
Kwotą wolną od podatku nazywamy przychód, który nie wiąże się z obowiązkiem zapłacenia za niego podatku.
Wartość podatku można obniżyć przez zastosowanie: ulg podatkowych, które mogą obejmować m.in.: składki ZUS potrącane z wynagrodzenia, wydatki na darowizny różnego typu, np. na kościół (kult religijny), pożytek publiczny, cele
charytatywne, ale także wydatki związane z użytkowaniem internetu. Natomiast od obliczonego podatku możemy także odliczyć: składki zdrowotne potrącane z wynagrodzenia, ulgę prorodzinną czy podatek z zagranicy (ulga

abolicyjna).
Wysokość podatku dochodowego jest obliczana na podstawie właściwych stawek podatku, które obowiązują w danym roku. Stawka podatkowa stanowi współczynnik, który określa wysokość podatku w stosunku do podstawy opodatkowania
(czyli kwoty bazowej). Natomiast zespół stawek i podstaw podatkowych składa się na skalę podatkową.
Pod pojęciem etyka zawodowa rozumiemy zespół zasad i norm określających, w jaki sposób, z moralnego punktu widzenia, powinni zachowywać się przedstawiciele danego zawodu. Najczęściej to pojęcie jest używane w
obniesieniu do zawodu: prawnika, lekarza, nauczyciela, maklera czy polityka.
Postępowanie etyczne przedsiębiorstw przejawia się m.in. w tworzeniu realnego (prawdziwego) wizerunku firmy, tworzeniu reklam, które zawierają prawdziwe informacje, niewyzyskiwaniu pracowników, lecz na zapewnianiu im godnych
warunków pracy i godziwych wynagrodzeń.
Korupcją nazywamy nadużywanie zajmowanego stanowiska publicznego w celu uzyskania prywatnych korzyści. Działania korupcyjne to m.in.: przekupstwo (łapownictwo), wymuszenie (handlowanie wpływami), płatna protekcja i
oszustwo (w tym kradzież, defraudacja).
Do skutków działań korupcyjnych zaliczamy m.in.: szkodzenie finansom publicznym przez ich marnotrawienie, odstraszanie zagranicznych inwestorów, rozwój zorganizowanej przestępczości.
Mobbing to długotrwałe, systematyczne prześladowanie psychiczne jednostki przez jedną lub kilka osób, przy milczącej zgodzie lub obojętności pozostałych członków grupy. Zwykle dotyczy działań przełożonego względem podwładnego,
ale może też występować w innych relacjach, np. między pracownikami na równoległych stanowiskach.