Informacja o formie zatrudnienia, jaką proponuje pracodawca, jest zazwyczaj podana w ofercie pracy. Jeżeli jej tam nie ma, to na pewno pojawi się ona w czasie rozmowy kwalifikacyjnej. Jakie są formy zatrudnienia i co musisz o nich wiedzieć, aby wybrać tę, która spełni Twoje oczekiwania?

Rodzaje umów

Pracodawca może zatrudnić pracownika m.in. na umowę o pracę, umowę-zlecenie i umowę o dzieło. Wybór umowy w znacznej mierze zależy od rodzaju pracy oraz rozwiązań przyjętych przez pracodawcę. Należy jednak pamiętać, że każda ze wskazanych umów ma inny charakter, a co za tym idzie – także inną podstawę prawną.

Umowa o pracę

Ten rodzaj umowy jest precyzyjnie określony w przepisach Kodeksu pracy. Pracownik, podpisując umowę o pracę, zobowiązuje się do wykonywania pracy na wskazanym stanowisku, w określonym miejscu i czasie, pod kierownictwem pracodawcy lub innej osoby, którą wskaże pracodawca, za konkretnym wynagrodzeniem. Umowa o pracę jest najlepszą i najstabilniejszą formą zatrudnienia dla pracownika, gdyż – zgodnie z przepisami – daje pracownikowi wiele przywilejów. Istnieje w niej np. zobowiązanie ze strony pracownika i pracodawcy do pokrywania kosztów pełnych składek ZUS, a także rozliczenia podatku od dochodów. Pracując na umowę o pracę, ma się też zapewniony płatny urlop.

Biorąc pod uwagę czas, na który jest zawierana umowa o pracę, wyróżnia się:

• umowę na czas nieokreślony,
• umowę na okres próbny (do 3 miesięcy),
• umowę na czas określony,
• umowę na czas wykonania danej pracy,
• umowę na zastępstwo.

Kodeks pracy daje możliwość rozwiązania umowy o pracę: za porozumieniem stron, za wypowiedzeniem, bez wypowiedzenia, z upływem czasu umowy lub z dniem zakończenia pracy, która była powodem zawarcia umowy. Rozwiązanie umowy o pracę odbywa się pisemnie, a potwierdzeniem danej umowy po jej zakończeniu jest świadectwo pracy wystawiane przez pracodawcę.

Umowa-zlecenie

Umowa-zlecenie jest zawierana na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego między pracodawcą a pracownikiem na wykonanie konkretnej pracy, zazwyczaj za określonym wynagrodzeniem. Pracownik, określany mianem zleceniobiorcy, bierze w umowie odpowiedzialność za staranne wykonanie zlecenia (nie za konkretny efekt).

Umowa-zlecenie nie daje pracownikowi przywilejów, np. płatnego urlopu. W pewnych sytuacjach umożliwia zwolnienie ze składek płaconych do ZUS-u, ale należy wówczas rozliczyć podatek od dochodów (istnieje możliwość uwzględnienia zryczałtowanych kosztów uzyskania przychodów).

Umowa o dzieło

Umowa ta jest zawierana na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego i dotyczy wykonania określonego dzieła, czyli rezultatu pracy pracownika (wykonawcy dzieła). Nie daje ona przywilejów pracowniczych.

Nie wymaga płacenia składek do ZUS-u za wykonawcę dzieła i – podobnie jak przy umowie-zleceniu – należy przy niej rozliczyć podatek od dochodów (istnieje możliwość uwzględnienia zryczałtowanych kosztów uzyskania przychodów).

Kodeks pracy

Jak już wiesz, Kodeks pracy reguluje zagadnienia dotyczące zatrudnienia na umowę o pracę. Zagadnienia te nazywa się ogólnie prawami pracy, a kodeks – jak ujęto na jego początku – „określa prawa i obowiązki pracowników i pracodawców”. W myśl kodeksu „pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę”.

W Kodeksie pracy znajdują się następujące działy:

• Przepisy wstępne – dotyczą one podstawowych zasad prawa pracy, równego traktowania w zatrudnieniu, nadzoru i kontroli przestrzegania prawa pracy.
• Stosunek pracy – w dziale tym ujęto takie zagadnienia, jak: przepisy ogólne, umowa o pracę, warunki zatrudnienia pracowników skierowanych do pracy na terytorium RP z państwa będącego członkiem Unii Europejskiej, zatrudnianie pracowników w formie telepracy, stosunek pracy na podstawie powołania, wyboru, mianowania oraz spółdzielczej umowy o pracę.
• Wynagrodzenie za pracę i inne świadczenia – dział ten obejmuje ustalanie wynagrodzenia za pracę innych świadczeń związanych z pracą, wynagrodzenie za pracę, ochronę wynagrodzenia za pracę, świadczenia przysługujące w okresie czasowej niezdolności do pracy, odprawę rentową i emerytalną, odprawę pośmiertną.
• Obowiązki pracodawcy i pracownika – w dziale tym opisano obowiązki pracodawcy, obowiązki pracownika, zakaz konkurencji, kwalifikacje zawodowe pracowników, regulamin pracy, nagrody i wyróżnienia, odpowiedzialność porządkową pracowników.
• Odpowiedzialność materialna pracowników – w dziale tym opisano odpowiedzialność pracownika za szkodę wyrządzoną pracodawcy, odpowiedzialność za mienie powierzone pracownikowi.
• Czas pracy – dział ten obejmuje przepisy ogólne, normy i ogólny wymiar czasu pracy, okres wypoczynku, systemy i rozkłady czasu pracy, pracę w godzinach nadliczbowych, pracę w porze nocnej, pracę w niedziele i święta.
• Urlopy pracownicze – znajdują się tu regulacje dotyczące urlopów wypoczynkowych i urlopów bezpłatnych.
• Uprawnienia pracowników związane z rodzicielstwem.
• Zatrudnianie młodocianych – dział ten obejmuje przepisy ogólne, zawieranie i rozwiązywanie umów o pracę w celu przygotowania zawodowego, dokształcanie, zatrudnianie młodocianych w innym celu niż przygotowanie zawodowe, szczególną ochronę zdrowia; urlopy wypoczynkowe, rzemieślnicze przygotowanie zawodowe.
• Bezpieczeństwo i higiena pracy – dział ten dotyczy podstawowych obowiązków pracodawcy, praw i obowiązków pracownika, obiektów budowlanych i pomieszczeń pracy, maszyn i innych urządzeń technicznych, czynników oraz procesów pracy stwarzających szczególne zagrożenie dla zdrowia lub życia, profilaktycznej ochrony zdrowia, wypadków przy pracy i chorób zawodowych, szkoleń, środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, służby bezpieczeństwa i higieny pracy, konsultacji w zakresie bhp oraz komisji bhp, obowiązków organów sprawujących nadzór nad przedsiębiorstwami lub innymi jednostkami organizacyjnymi państwowymi albo samorządowymi, przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczących wykonywania prac w różnych gałęziach pracy.
• Układy zbiorowe pracy – w dziale tym omówiono przepisy ogólne, ponadzakładowy układ zbiorowy pracy, zakładowy układ zbiorowy pracy.
• Rozpatrywanie sporów o roszczenia ze stosunku pracy – podano tu przepisy ogólne, postępowanie pojednawcze, sądy pracy.
• Odpowiedzialność za wykroczenia przeciwko prawom pracownika –zawarto tu informacje dotyczące ponoszenia przez pracodawcę odpowiedzialności za wykroczenia przeciwko pracownikom.
• Przedawnienie roszczeń – w dziale tym omówiono zagadnienia związane z przedawnieniem roszczeń.
• Przepisy końcowe.

Ciekawostka z Polski

W połowie roku 2013 okazało się, że przedsiębiorstwa w Polsce coraz rzadziej zatrudniają pracowników na podstawie umów o pracę na czas określony (dane Głównego Urzędu Statystycznego). Jak komentują to eksperci Pracodawców Rzeczypospolitej Polskiej, „umowy terminowe zostały w naszym kraju zdemonizowane, a skala zjawiska jest dużo mniejsza, niż to przedstawiają związki zawodowe. Bezsprzecznie umowy na czas nieokreślony są podstawową formą świadczenia pracy w naszym kraju. Jak wskazują jednak związki zawodowe, Polska i tak pozostaje liderem w Unii Europejskiej pod względem rozpowszechnienia stosowania tzw. umów śmieciowych. Obejmują one bowiem nie tylko umowy o pracę na czas określony, ale również inne umowy czasowe (np. zastępstwo i na okres próbny)”. [http://www.podatki.biz/sn_autoryzacja/logowanie.php5/artykuly/firmy-rezygnuja-z-umow-na-czas-okreslony_16_21023.htm?idDzialu=16&idArtykulu=21023]

	Warto kliknąć i wiedzieć więcej
	[Artykuł pt. Umowa-zlecenie a umowa o dzieło – czym się różnią? http://ksiegowosc.infor.pl/raport-dnia/133752,Umowa-zlecenie-a-umowa-o-dzielo—czym-sie-roznia-.html#ixzz2YT24hWB9] [Podstrona „Gazety Prawnej” na temat prawnych zagadnień dotyczących pracy; www.praca.gazetaprawna.pl]

	W zgodzie z prawem
	[Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 roku Kodeks cywilny (DzU nr 16, poz. 93, z późn. zm.); http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19640160093] [Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (DzU nr 21, poz. 94, z późn. zm.); http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet? id=WDU19980210094]

Ćwiczenia

1.      Korzystając z kodeksu regulującego zagadnienia dotyczące umowy o pracę, napisz, co powinna zawierać umowa o pracę oraz jakie są formy rozwiązania tej umowy.

2.      Porównaj w punktach umowę-zlecenie z umową o dzieło.